I. Anlamı
FOB, uluslararası ticarette en sık kullanılan ticaret terimlerinden biridir. "Gemide Teslim" anlamına gelir. FOB terimi uygulandığında, satıcı, malları alıcının belirlediği gemiye, belirlenen sevkiyat limanında, kararlaştırılan süre içinde yüklemekle yükümlüdür ve alıcıyı derhal bilgilendirmelidir. Malların kaybolması veya hasar görmesi riski, mallar gemiye yüklendikten sonra satıcıdan alıcıya geçer.
II. Satıcının Sorumlulukları
Malların Hazırlanması ve Yüklenmesi
Satıcı, malların sözleşmede belirtilen limanda ve belirtilen süre içinde alıcının belirlediği gemiye yüklenmesini sağlamak zorundadır. Örneğin, Çinli bir giyim imalat şirketi FOB Şanghay Limanı şartlarıyla giyim satıyorsa, malları yüklemeyi ayarlayan nakliye acentesine teslim etmelidir. Satıcı, malların miktar ve kalitesinin sözleşme gerekliliklerini karşıladığından ve deniz taşımacılığı için uygun şekilde paketlendiğinden emin olmalıdır.
Satıcı ayrıca, yükleme noktasına kadar mallarla ilgili tüm masrafları da karşılar. Bu masraflar, limana iç nakliye masraflarını ve malların gemiye yüklenmesi için liman işlem ücretlerini içerir. Örneğin, giyim şirketi fabrika deposundan Şanghay Limanı'na nakliye masraflarını ve kıyafetlerin gemiye yüklenmesi için liman işlem ücretlerini ödemek zorundadır.
İhracat Gümrük İşlemleri
Satıcı, ihracat lisanslarının alınması ve ihracat beyannamelerinin doldurulması da dahil olmak üzere tüm ihracat gümrük işlemlerini yürütmekten sorumludur. Örneğin, elektronik ürünlerin ihracatında, satıcının gümrük yetkililerine ürün adını, özelliklerini, fiyatını ve diğer bilgileri doğru bir şekilde beyan etmesi, geçerli ihracat vergilerini ödemesi ve malların sorunsuz bir şekilde ihraç edilmesini sağlaması gerekir.
Alıcıya Bildirim
Mallar gemiye yüklendikten sonra, satıcı alıcıya yeterli bildirimde bulunmalıdır. Bu çok önemlidir çünkü mallar gemi küpeştesini geçtikten sonra risk alıcıya geçer. Satıcı alıcıyı zamanında bilgilendirmezse ve taşıma sırasında mallara bir şey olursa, sorumluluk konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Bildirimde yükleme saati, geminin adı ve mallar hakkında özel bilgiler gibi ayrıntılar yer almalıdır.
III. Alıcının Sorumlulukları
Kiralama ve Sigorta
Alıcı, bir gemi kiralamaktan veya bir gemide yer ayırtmaktan sorumludur ve satıcıya geminin adını, yükleme limanını ve gerekli teslimat süresini zamanında bildirmelidir. Örneğin, Amerikalı bir ithalatçı Çin'den FOB şartlarıyla mekanik parça satın alıyorsa, ithalatçı bir nakliye şirketiyle anlaşarak Çinli satıcıya geminin adını ve yükleme süresini bildirmelidir.
Alıcının ayrıca nakliye sigortası yaptırması gerekmektedir. Mallar yüklendikten sonra risk alıcıya geçtiğinden, alıcının malların değerine ve ilgili nakliye risklerine göre uygun bir sigorta poliçesi seçmesi gerekir; örneğin, Özel Ortalamadan Arındırılmış (FPA), Ortalamayla Birlikte (WA) veya Tüm Riskler. Örneğin, yüksek değerli ve kolayca hasar gören hassas aletler için alıcı, daha kapsamlı bir teminat elde etmek amacıyla Tüm Riskler sigortasını tercih edebilir.
Belgelerin Kabulü ve Ödeme
Alıcının, satıcı tarafından sağlanan ticari fatura, paketleme listesi ve konşimento gibi ilgili belgeleri kabul etmesi gerekmektedir. Bu belgeler, alıcının daha sonraki ithalat gümrük işlemlerini ve ödeme işlemlerini halletmesi için gereklidir. Aynı zamanda alıcı, akreditif veya telgraf havalesi gibi sözleşmede kararlaştırılan ödeme yöntemine göre satıcıya ödeme yapmalıdır.
IV. FOB Teriminin Avantajları ve Dezavantajları
Avantajları
Satıcı için risk nispeten erken bir aşamada devredilir. Mallar gemiye yüklendikten sonra, satıcının nakliye süreciyle ilgili endişeleri azalır. Örneğin, çabuk bozulan mallar söz konusu olduğunda, satıcının nakliye sırasındaki koruma konusunda endişelenmesine gerek kalmaz, çünkü bu riskler çoğunlukla alıcı tarafından karşılanır.
Alıcı için, nakliye ve sigorta seçeneklerini seçme konusunda daha fazla esneklik mevcuttur. Alıcı, kendi ihtiyaçlarına ve maliyet değerlendirmelerine göre en uygun maliyetli nakliye şirketini ve sigorta poliçesini seçebilir.
Dezavantajları
Satıcının taşıma süreci üzerindeki kontrolü daha azdır. Gemiyi kiralama sorumluluğu alıcıya ait olduğundan, satıcı malların en ideal koşullarda taşınmasını sağlayamayabilir. Örneğin, alıcının seçtiği nakliye şirketinin hizmet kalitesi düşük olabilir ve bu da taşıma sürelerinin uzamasına veya malların hasar görme riskinin artmasına neden olabilir.
Alıcının, mallar gemiye yüklenmeden önce üzerindeki kontrolü daha azdır. Yükleme öncesinde mallarda kalite sorunları gibi, gereksinimleri karşılamayan sorunlar ortaya çıkarsa, alıcı bunları zamanında tespit edip çözemeyebilir.
Gerçek uluslararası ticaret işlemlerinde FOB teriminin kullanımı, alıcı ile satıcı arasında sözleşme şartlarının dikkatli bir şekilde müzakere edilmesini, böylece karşılıklı hak ve yükümlülüklerin netleştirilmesini ve ticari anlaşmazlıkların önlenmesini gerektirir.
Gönderi zamanı: 25 Haz 2025
